- Theo y học hiện đại |YHHĐ|: thiểu năng tuần hoàn não là từ chuyên môn để chỉ một trạng thái bệnh lý, có rất nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau nhưng cùng chung một cơ chế sinh bệnh là thiếu máu nuôi não.
- Theo Y học cổ truyền |YHCT|: Thiểu năng tuần hoàn não thuộc phạm vi chứng huyễn vựng. Huyễn là hoa mắt. Vựng là chóng mặt, chòng chành mọi vật xoay chuyển, nghiêng ngả, không yên, người như muốn ngã.
TRIỆU CHỨNG
- Y học hiện đại:
- Đau đầu: đau lan tỏa, có tính co thắt hoặc khu trú vùng chẩm gáy – trán. Đau tăng khi căng thẳng thần kinh; cảm giác nặng nề, u ám;
- Rối loạn cảm giác: đau tay chân và toàn thân, đau kẽ liên sườn, chuột rút, rối loạn thần kinh thực vật, cảm giác kiến bò, tê 1/2 người, tai ù như có tiếng ve kêu, nóng đầu;
- Những triệu chứng tiêu biểu:
- Rối loạn giấc ngủ: mất ngủ, giảm chất lượng giấc ngủ;
- Rối loạn sự chú ý: giảm sự chú ý, hay đãng trí hoặc chỉ chú ý đến một việc nào đó mà không còn phù hợp với hoàn cảnh lúc đó nữa;
- Rối loạn tri giác: khả năng nghe giảm hơn, hẹp thị trường;
- Rối loạn trí nhớ: giảm trí nhớ gần, khả năng sắp xếp lại theo trình tự giảm, ý nghĩ lộn xộn, nhầm;
- Rối loạn xúc cảm: dễ cáu, dễ xúc động
- Nhìn bên ngoài: kém nhanh nhẹn; kèm theo cơ nhẽo, niêm mạc khô, tóc rụng;
- Khi đưa tay thẳng run các ngón tay.
- Y học cổ truyền:
- Can Dương Thượng Cang: chóng mặt, ù tai, đầu có lúc đau căng, khi tức giận thì đau tăng, ngủ ít, hay mơ, hay tức giận, miệng đắng, lưỡi đỏ, mạch Huyền;
- Đờm Trọc Trung Trở: Chóng mặt và nặng đầu, bụng đầy, buồn nôn, ăn ít, ngủ li bì, lưỡi trắng, mạch Nhu, Hoạt;
- Thận Tinh Bất Túc: Váng đầu, mệt mỏi, hay quên, lưng đau, gối mỏi, tai ù, mất ngủ, di tinh, chân tay lạnh, lưỡí nhạt, mạch Trầm Tế;
- Khí Huyết Đều Hư: Chóng mặt, hoa mắt, sắc mặt nhợt, môi nhạt, móng tay móng chân nhạt, hồi hộp, mất ngủ, mệt mỏi, biếng nói, biếng ăn, lưỡi nhợt, mạch Tế Nhược.
NGUYÊN NHÂN – HẬU QUẢ
- Nguyên nhân:
Theo Y học hiện đại: Nguyên nhân gây bệnh thiểu năng tuần hoàn não phần lớn xuất phát từ nguyên nhân thiếu máu não. Sau đây là những nguyên nhân chính gây thiếu máu não đồng thời cũng là nguyên nhân gây bệnh thiểu năng tuần hoàn não:
- Mắc các loại bệnh lý;
- Do xơ vữa động mạch: Xơ vữa động mạch là sự thu hẹp của động mạch do các mảng bám được hình thành trong lòng mạch máu, lâu ngày thích tụ khiến máu rất khó để có thể lưu thông được. Bệnh thiểu năng tuần hoàn não xuất phát từ nguyên nhân này chiếm từ 60 – 80 %;
- Độ quánh của máu : máu quá đặc quánh cũng là một trong những nguyên nhân làm cho quá trình lưu thông máu gặp khó khăn;
- Dị tật bẩm sinh hay u sùi, bóc tách thành mạch, làm hẹp lòng mạch;
- Các cục máu đông gây cản trở dòng tuần hoàn máu;
- Thoái hóa, vôi đốt sống cổ làm hẹp mạch máu chui trong các đốt sống cổ;
- Bị béo phì: do những người béo phì có lượng mỡ dư thừa cao, làm ảnh hưởng đến quá trình hoạt huyết, lưu thông máu trong cơ thể. Hơn nữa lượng mỡ dư thừa này cũng khiến cơ thể trở nên nặng nề hơn, gia tăng áp lực làm việc lên các hệ cơ quan đặc biệt là hệ tuần hoàn. Từ đó làm cản trở quá trình lưu thông máu lên não, gây hiện tượng thiếu máu não, chóng mặt, đau đầu dẫn đến thiểu năng tuần hoàn não;
- Các yếu tố bên ngoài xã hội;
- Việc uống rượu, bia cùng với các thói quen sinh hoạt thiếu khoa học, lành mạnh được coi là những nhân tố khiến cho căn bệnh này ngày một gia tăng;
- Bên cạnh đó những áp lực về tâm lý, căng thẳng trong công việc cũng khiến con người trở nên khó kiểm soát cảm xúc, hay cáu gắt, suy giảm trí nhớ, rối loạn tuần hoàn máu não. Từ đó dẫn đến thiểu năng tuần hoàn máu não.
Theo Y học cổ truyền:
- Rối loạn tình chí, áp lực cuộc sống gia tăng: lo lắng, cáu giận, buồn bực làm can khí uất kết, khí uất hóa hỏa, can dương thượng cang, can phong nội động nhiễu loạn thanh khiếu gây nên huyễn vựng;
- Ăn uống không điều độ, thích ăn thức ăn béo ngọt, uống rượu: ăn uống không điều tiết làm rối loạn chức năng vận hóa thủy thấp của tỳ vị, thấp tụ thành đàm, đàm trọc ứ trệ bưng bít thanh dương gây nên huyễn vựng;
- Lao động quá sức hoặc ít vận động: thận là gốc của tiên thiên, tàng tinh sinh tủy; não là bể của tủy. Lao động quá sức, sinh hoạt tình dục quá độ, tuổi cao sức yếu… đều làm cho thận tinh hao hư, não tủy bất túc và gây nên bệnh;
- Khí huyết hao hư: bệnh lâu ngày làm khí huyết hao hư hoặc do rối loạn chức năng tỳ vị làm rối loạn nguồn hóa sinh huyết dịch gây nên khí huyết bất túc: khí hư làm thanh dương không thăng, huyết hư làm não không được nuôi dưỡng gây bệnh.
- Hậu quả
- Các triệu chứng của bệnh thiểu năng tuần hoàn não xảy ra thường xuyên và lặp lại thường xuyên gây cảm giác khó chịu, ảnh hưởng tới sinh hoạt giảm chất lượng cuộc sống;
- Thiểu năng tuần hoàn não nếu để lâu ngày bệnh sẽ biến chứng nặng nề có thể gây nên bệnh đột quỵ nhồi máu não hệ sống nền rất nguy hiểm khi một động mạch bị huyết khối gây tắc hoàn toàn; bệnh nhân có thể tử vong do suy hô hấp, tuần hoàn vì não bị nhồi máu hoại tử cấp tính, phù não. Vì vậy, khi nghi ngờ bị thiểu năng tuần hoàn não (có đau đầu, chóng mặt, buồn nôn…), cần điều trị ngay cũng như nên kiểm tra bệnh định kỳ.
ĐIỀU TRỊ – PHÒNG BỆNH
1. Điều trị:
Điều trị không dùng thuốc:
Xoa bóp bấm huyệt trị liệu: Các động tác xát, xoa, lăn, chặt, vê, vờn, bấm, phân, hợp. Qua cơ chế phản xạ và cơ học, có tác dụng tăng tuần hoàn, chuyển hoá dinh dưỡng và bài tiết, điều hoà quá trình bệnh lý, thư giãn cơ;
Châm cứu: Lựa chọn các huyệt sau cho phù hợp, phối hợp châm bổ và tả đơn giản, có thể kết hợp với cứu hoặc điện châm:
- Thái xung, Hành gian, Huyền chung;
- Nội quan, Thần môn;
- Tam âm giao, Túc tam lý, Huyết hải, Lương khâu, Can du, Tâm du;
- Trung quản, Cưu vĩ, Tỳ du, Vị du;
- Phong trì, Kiên tỉnh, Kiên ngung, Khúc trì, Hợp cốc;
- Toản trúc, Tình minh, Thái dương, Bách hội, Đầu duy, Xuất cốc.
Nhiệt trị liệu: xông hơi thuốc, bùn nóng… có tác dụng giãn mạch tăng cường chuyển hóa dinh dưỡng
Điều trị thuốc Y học hiện đại:
- Nhóm các chất tổng hợp hữu cơ: Stugeron 25 mg, vỉ 10 viên; Liều 1-2 v/ ngày trong 14-30 ngày, nặng có thể tăng liều;
- Nhóm có nguồn gốc thực vật: Cavinton 10 mg, hộp 50 viên; Liều 3v/ ngày, cấp tính có dạng tiêm TM chậm, ống 10mg, pha với NaCl 0,9 %;
- Nhóm chất hỗn hợp: Tanakan 40mg ,Liều 3v/ngày; Gigoba 40mg; Liều 1v/ ngày;
- Nhóm có chất giống sinh học: Duxil 40mg, liều 2v/ngày, cách xa bữa ăn mỗi lần dùng thuốc.
Điều trị thuốc Y học cổ truyền
- Can dương thượng cang
Pháp điều trị: Bình Can, tiềm dương, thanh hỏa, tức phong.
Phương thuốc: Thiên Ma Câu Đằng Ẩm
- Đàm trọc trung trở
Pháp điều trị: Táo thấp, tiêu đờm, kiện Tỳ, hoà Vị.
Phương thuốc: Bán Hạ Bạch Truật Thiên Ma Thang
- Thận tinh bất túc
Pháp điều trị:
- Thiên về dương hư thì bổ thận, trợ dương.
- Thiên về âm hư thì bổ thận, tư âm.
Phương thuốc: Hữu Quy Hoàn, Lục vị hoàn
- Khí huyết đều hư:
Pháp điều trị: Bồi dưỡng khí huyết, kiện vận Tỳ Vị.
Phương thuốc: Quy Tỳ Thang Gia Giảm (Tế Sinh Phương)
2. Phòng bệnh
- Khi nghi ngờ bị thiểu năng tuần hoàn não (có đau đầu, chóng mặt, buồn nôn…), cần đi khám bệnh ngay và rất nên khám bệnh định kỳ. Trong cuộc sống hàng ngày cần có chế độ ăn uống hợp lý như ăn nhiều rau, quả, cá (mỗi tuần nên ăn vài ba bữa cá), hạn chế ăn nhiều thịt, không nên ăn mỡ động vật;
- Nên hạn chế đến mức tối đa uống rượu, bia;
- Nên bỏ thuốc lá hoặc thuốc lào;
- Tập thể dục đều đặn để ngăn ngừa một số bệnh như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, thừa cân vì các bệnh này gián tiếp làm xuất hiện bệnh thiểu năng tuần hoàn não;
- Khi đã được xác định bị thiểu năng tuần hoàn não, cần tuân theo những lời tư vấn của bác sĩ khám bệnh cho mình, nhất là chế độ ăn, tập luyện, dùng thuốc;
- Cần cho những thành viên trong gia đình biết về bệnh của mình, nhất là các bệnh có liên quan đến bệnh thiểu năng tuần hoàn não để được giúp đỡ, giám sát và tạo điều kiện thuận lợi trong chế độ ăn, uống, nghỉ ngơi và dùng thuốc;
- Không nên tắm nước lạnh khi mới đi ngoài trời nắng về và mùa lạnh, nên mặc ấm, nơi nằm ngủ tránh gió lùa;
- Mùa đông mỗi lúc thức dậy, nhất là lúc nửa đêm và gần sáng cần nằm tĩnh dưỡng một lúc mới ngồi dậy, tránh lạnh đột ngột bởi vì người cao tuổi bị thiểu năng tuần hoàn não có nhiều nguyên nhân gây nên nhưng nếu liên quan đến bệnh của hệ thống tim mạch (tăng huyết áp) mà bị lạnh thì mạch máu co lại đột ngột làm não thiếu máu đột xuất sẽ rất dễ gây tai biến mạch máu não.
